Σάββατο 26 Μαΐου 2012

Φαντασίωση και σύμπτωμα




Η διάκριση της φαντασίωσης από το σύμπτωμα

Ο Λακάν διακρίνει πλήρως την φαντασίωση από το σύμπτωμα αν και το κοινό τους στοιχείο είναι ότι αποτελούν δύο διακριτές μορφές jouissance. Το σύμπτωμα αποτελεί μια jouissance υπό μορφή απαρέσκειας ενώ η φαντασίωση είναι  μια jouissance υπό τη μορφή  ηδονής (Σταυρακάκης, 2012:102). Δεν υπάρχει υποκείμενο χωρίς σύμπτωμα. Το σύμπτωμα επιτρέπει στο υποκείμενο να απολαμβάνει, αποτελεί ένα είδος λύσης στην καταστατική έλλειψη της jouissance (Σταυρακάκης,2012:103). Ο αναλυόμενος μιλά για το σύμπτωμά του, το οποίο το βιώνει ως ενόχληση ενώ αντιθέτως η φαντασίωση η οποία του δημιουργεί ευχαρίστηση μένει συνήθως κρυφή μέσα στην ανάλυση ακόμη και για χρόνια, δεν λέει τίποτα για αυτή επειδή του δημιουργεί αισθήματα ντροπής και αμηχανίας (Miller,2010). Το σύμπτωμα αρχικά δημιουργεί δυσφορία όταν βιώνεται αλλά η ερμηνεία του αποτελεί συνήθως πηγή διανοητικής ευχαρίστησης (Ζίζεκ,2006:134). Η φαντασίωση του νευρωτικού παίρνει το περιεχόμενό της από τον λόγο του διαστροφικού. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ο/η αναλυόμενος/η είναι διαστροφικός/η. Συχνά η φαντασίωση έρχεται σε σύγκρουση με τις ηθικές αξίες που έχει κάποιος. Υπάρχουν φεμινίστριες γυναίκες που έχουν μαζοχιστικές φαντασιώσεις και άντρες με ανθρωπιστικά ιδεώδη που έχουν επιθετικές φαντασιώσεις.
Μία άλλη σημαντική διαφορά μεταξύ συμπτώματος και φαντασίωσης είναι ότι το σύμπτωμα επιδέχεται ερμηνεία από τον αναλυτή ενώ η φαντασίωση αποτελεί μια (ανα)κατασκευή. Ο αναλυόμενος απευθύνει ένα αίτημα για ερμηνεία στον αναλυτή, στο υποκείμενο που υποτίθεται ότι γνωρίζει. Αντιθέτως η φαντασίωση ,είναι άμεση και κατανοητή στο υποκείμενο, δεν χρειάζεται καμιά ερμηνεία (Miller,2010). Έτσι το σύμπτωμα συνεπάγεται και απευθύνεται σε κάποιον μη φραγμένο, συνεκτικό Άλλο ο οποίος θα αποδώσει αναδρομικά το νόημά του ενώ αντιθέτως η φαντασίωση σχετίζεται με έναν διαγεγραμμένο, φραγμένο Άλλο του οποίου το κενό γεμίζει (Ζίζεκ,2006:134).
Η φαντασίωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο ερμηνείας αλλά η ίδια είναι αδρανής κατασκευή δηλαδή δεν μπορεί να αναλυθεί, αντιστέκεται στην ερμηνεία (Ζίζεκ,2006:134). Η διάκριση μεταξύ κατασκευής και ερμηνείας είναι αλληλένδετη με το ζεύγος γνώση/ αλήθεια. Η ερμηνεία έχει αποτέλεσμα αλήθειας στο υποκείμενο, επηρεάζει την υποκειμενική θέση του αναλυόμενου. Αντιθέτως η κατασκευή (αυτή που σχετίζεται με την θεμελιώδη φαντασίωση) έχει το καθεστώς γνώσης, δεν μπορεί ποτέ να υποκειμενοποιηθεί , το υποκείμενο ποτέ δεν την αντιλαμβάνεται ως την αλήθεια του, ως τον πυρήνα της ύπαρξής του (Zizek,2008:36).  Η ερμηνεία στοχεύει στην αλήθεια της επιθυμίας του υποκειμένου ενώ η κατασκευή στοχεύει στην γνώση της ενόρμησης.
Επίσης το σύμπτωμα παρουσιάζει κάποια δυναμική μέσα στην ανάλυση ενώ η φαντασίωση είναι στατική,. Επειδή η φαντασίωση εμφανίζεται ως στιγμιότυπο δεν υπόκειται στον χρόνο αντίθετα με το σύμπτωμα το οποίο έχει χρονικότητα, γίνεται αντιληπτό αναδραστικά (Miller,2010). Το τέλος της ανάλυσης δεν πρέπει να ορίζεται από την θεραπεία του συμπτώματος αλλά από την αλλαγή της θέσης του υποκειμένου στη φαντασίωση. Στόχος της ανάλυσης είναι το υποκείμενο να αντιληφθεί τι καλύπτει η φαντασίωσή του. 

Η εικόνα προέρχεται από το http://www.susanolmetti.com/brian-cyr-abstract-paintings.html

5 σχόλια:

  1. Εξαιρετικά ενδιαφέρον. Να ευχαριστήσω και εγώ για τις θαυμάσιες αναρτήσεις.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Σε ευχαριστώ Μάκη που πέρασες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. εξαιρετικό .Καποια στιγμή να τα συζητησουμε ολα αυτά ε.. Ας πουμε ..Απο τι υλικό ειναι φτιαμενη η Φαντασιωση ''ενώ η φαντασίωση είναι μια jouissance υπό τη μορφή ηδονής''Πως συνεδεεται ηΦνατσιωση με το συμπτωμα ;''

    ο σύμπτωμα επιτρέπει στο υποκείμενο να απολαμβάνει, αποτελεί ένα είδος λύσης στην καταστατική έλλειψη της jouissance (Σταυρακάκης,2012:103)

    γιατι του επιτρεπει; τι απολαμβανει ; το συμπτωμα του;(και αλλα πολλά)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Σε ευχαριστώ Νοσφεράτε. Χαίρομαι βρήκες την ανάρτηση ενδιαφέρουσα. Η φαντασίωση συνδέει το συμβολικό, το φανταστικό και το πραγματικό. Αποτελείται αντίστοιχα από εικόνα (φανταστικό) και λέξεις (συμβολικό) επενδυμένα με απόλαυση (πραγματικό). Παράδειγμα θεμελιώδους φαντασίωσης στον μαζοχισμό είναι το «Χτυπούν ένα παιδί» που ανέλυσα στη γραμματική της φαντασίωσης. Άλλο παράδειγμα θεμελιώδους φαντασίωσης είναι η φαντασίωση της συνουσίας a tergo από τον Άνθρωπο με τους λύκους, ένα από τα πιο γνωστά περιστατικά που ανέλυσε ο Φρόιντ. Η θεμελιώδης φαντασίωση συνήθως μπορεί να περιγραφεί σύντομα μέσα σε μια πρόταση. Πρέπει να τονιστεί ότι αποτελεί κατασκευή και δεν υπάρχει εκ των προτέρων στο ασυνείδητο όπου έχει απωθηθεί. Το σύμπτωμα και η φαντασίωση είναι διακριτά στην ανάλυση. Το σύμπτωμα αποτελεί μόρφωμα του ασυνείδητου ενώ η φαντασίωση κατασκευάζεται κατά την διάρκεια της ανάλυσης. Η jouissance στη φαντασίωση υποτάσσεται στην αρχή της ηδονής, δημιουργεί ευχαρίστηση, είναι εξημερωμένη. Η jouissance στο σύμπτωμα αφορά το πέραν της αρχής της ηδονής, βιώνεται ως πόνος. Η jouissance είναι απαγορευμένη από τον νόμο του πατέρα, δεν μπορεί να υπάρχει πρόσβαση στο μητρικό Πράγμα. Μέσω του συμπτώματος μπορεί κάποιος να απολαύσει την jouissance. Το σύμπτωμα ερμηνεύεται αλλά πάντα μένει ένας σκληρός πυρήνας μη νοήματος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. ευχαριστώ για τις δημοσιευσεις σου. Δεν περασα απλα...υπηρξε μια ελξη σαν απαντηση στο ερωτημα που ψηλαφουσα τον τελευταιο καιρο ...ενας καθηγητης φιλοσοφιας, μια αρρωστια και ενα ντιβανι,οι απαντησεις που ερχονται οταν επικεντρωνεσαι και μαγευεσαι μονο απο το ερωτημα...χαμογελαω περιμενοντας τα υπολοιπα

    ΑπάντησηΔιαγραφή