Κυριακή 23 Δεκεμβρίου 2012

Ζίζεκ και θεολογία (ΙΙ)


Ο Ζίζεκ δεν ενδιαφέρεται για την χριστιανική κοινότητα ή εκκλησία ως σώμα Χριστού και αυτό συμβαίνει όχι μόνο επειδή επιλέγει να αναφέρεται σε αυτόν τον κοινωνικό δεσμό ως Άγιο Πνεύμα αλλά και επειδή δεν του αρέσει οτιδήποτε ως αρμονικό ή οργανικό που θα υπονοούσε μια σωματική μεταφορά- ο Ζίζεκ επίσης δεν ενδιαφέρεται για την εκκλησιολογία ή για τη θεσμική εκκλησία πιστεύοντας ότι αυτή προδίδει τον αυθεντικό επαναστατικό πυρήνα του χριστιανισμού.  Επιπρόσθετα ο Ζίζεκ δεν έχει ποτέ αναφερθεί στην θεία μετάληψη με σοβαρό τρόπο σύμφωνα με ότι γνωρίζω και έτσι η θεία μετάληψη είναι εκτός του ορίζοντά του.
Αυτό που παραμένει είναι το φυσικό σώμα του Ιησού για το οποίο ο Ζίζεκ συζητά μόνο σε σχέση με την σταύρωση. Όπως οι μυστικιστές του μεσαίωνα ο Ζίζεκ εστιάζει στην αδυναμία και τις δοκιμασίες του Χριστού, την παθητική και αξιοθρήνητη εμφάνισή του- την απόλυτη απόκλιση μεταξύ του ατιμασμένου και απωθητικού , σώματος που πεθαίνει και την θεϊκή φύση που ενσαρκώνει.  Ο Ζίζεκ υποστηρίζει ότι ο Χριστός ενσαρκώνει την αλήθεια της ανθρωπότητας, την αλήθεια που σύμφωνα με τον Λούθηρο « είμαστε τα περιττώματα που έπεσαν από τον πρωκτό του θεού». Βασιζόμενος σε αυτή την λουθηρανική κληρονομιά ο Ζίζεκ ορίζει τον χριστιανισμό ως αυτόν που παρέχει ένα όραμα ενός θεού που « ελεύθερα ταύτισε τον εαυτό του με το περίττωμά του» (Parallax view,187).
Αυτή η εστίαση στο περίττωμα δεν είναι τελείως καινούργια για τον Ζίζεκ ο οποίος έχει μια εμμονή με οτιδήποτε είναι αηδιαστικό ή απωθητικό. Στην πραγματικότητα μια από τις έννοιες κλειδιά που παίρνει από το Λακάν, το αντικείμενο α , το οποίο αντιπροσωπεύει το  πάντα διαφεύγον αντικείμενο και αίτιο της επιθυμίας συχνά αποτελεί  το όνομα του «περιττωματικού υπολείμματος» το οποίο αναφέρεται σε αυτό το «κατιτί» από το οποίο πρέπει κάποιος να παραιτηθεί για να εγγραφεί στην κοινωνική τάξη. Αυτό που ο Ζϊζεκ αποκαλεί, ο περιττωματικός αντι-ανθρωπισμός του Λούθηρου δεν οδηγεί στο κύλισμα της ανθρωπότητας στην αηδία για τον εαυτό της. Οδηγεί την ανθρωπότητα στο να κυλιστεί στην απόλαυσή της ή όπως λέει ο Ζϊζεκ στην ανάδυση της απόλαυσης ως πολιτικού παράγοντα. Για τον Ζίζεκ όλες οι ιδεολογικές τάξεις αποτελούν έναν τρόπο οργάνωσης της απόλαυσης ή jouissance, κρατώντας τη σε απόσταση ενώ παράλληλα επιτρέπει την παροδική ικανοποίηση αλλά αυτό που διανοίγει η θέση του Λούθηρου είναι η δυνατότητα ενός κλειστού κυκλώματος όπου η jouissance δεν είναι μια αφανής προϋπόθεση ύπαρξης της πολιτικής τάξης αλλά μια ένας συνειδητός στόχος.
Το τελικό αποτέλεσμα είναι αυτό που ο Ζίζεκ χαρακτηρίζει ως τη σύγχρονη προσταγή του υπερεγώ για απόλαυση- η διαστροφική κατάσταση όπου οι αρχές παροτρύνουν ευθέως τους ανθρώπους να απολαμβάνουν. Το πιο φανερό παράδειγμα  αυτής της τάσης  ήταν ίσως η προσταγή του Τζορτζ Μπους  στους ανθρώπους να πάνε για ψώνια μετά τις 9/11. Ο Ζίζεκ υποστηρίζει ότι νιώθει κανείς ένοχος όχι γιατί δεν κάνει σεξ αλλά γιατί δεν κάνει αρκετό σεξ και ακόμη και η ασκητική δίαιτα και η άσκηση στοχεύουν στους ηδονιστικούς στόχους της ελκυστικότητας και μακρύτερη διάρκεια ζωής. Τα σύγχρονα υποκείμενα ταυτίζονται με το περιττωματικό τους υπόλειμμα, με το αντικείμενο α – με το τελικό αποτέλεσμα ενός είδους καταναγκασμού για απόλαυση, μια υποχρεωτική απόλαυση η οποία αρχίζει να υποπτεύεται κάποιος ότι δεν είναι και τόσο απολαυστική.
 Η απάντηση σε αυτή την κατάσταση  για τους πολιτισμικά συντηρητικούς  και ιδιαίτερα για τους καθολικούς συντηρητικούς  με τους οποίους διαλέγεται ο Ζίζεκ, τον G.K. Chesterton και τον  John Milbank, είναι να επιβάλουμε ξανά κάποια παραλλαγή των παραδοσιακών αξιών έτσι ώστε να σώσουμε την απόλαυση από τον εαυτό της. Για τον Ζίζεκ ωστόσο, μια τέτοια λύση θα ήταν ταυτόχρονα ανειλικρινής και αυτό- υπονομευτική, με άλλα λόγια διαστροφική και για αυτό ο τίτλος  Ο νάνος και η μαριονέτα: ο διαστροφικός πυρήνας του χριστιανισμού, ο οποίος αναφέρεται στον υπάρχοντα χριστιανισμό σε όχι στην αυθεντική επαναστατική μορφή του.  Η λύση του δεν είναι να αρνηθούμε την απόλαυση αλλά να εστιάσουμε στην απόλαυση του άλλου, να σχηματίσουμε μια κοινότητα που θα επικεντρώνεται στην  φροντίδα για αυτούς που υποφέρουν και απολαμβάνουν και τυχαίνει να συναντήσει κάποιος.  Αυτό σύμφωνα με την οπτική του είναι η χριστιανική αγάπη, μια αγάπη που χαρακτηρίζεται ως βίαιη επειδή διεισδύει κάτω από την ιδεολογική ταυτότητα του άλλου και  έρχεται αντιμέτωπη με το περιττωματικό υπόλειμμα.
Παρά το ότι αυτή η έννοια της αυθεντικής χριστιανικής κοινότητας βασίζεται στην υιοθέτηση μιας από τις πιο αδιαφανείς έννοιες του ύστερου Λακάν, τον λόγο του αναλυτή, νομίζω ότι αυτό που ήθελε να πει μπορεί να βρεθεί στο «The Monstrosity of Christ» .  Εκεί συζητά για το μυθιστόρημα  της Agota Kristof, το οποίο αποτελεί για αυτόν «την καλύτερη λογοτεχνική έκφραση» μιας ηθικής στάσης που πηγαίνει πέρα από την συναισθηματικότητα του μοραλισμού και στηρίζεται σε «μια ψυχρή, σκληρή απόσταση από αυτό το οποίο κάποιος κάνει». Το μυθιστόρημα μιλά για δύο δίδυμους αδελφούς οι οποίοι είναι «απολύτως ανήθικοι αλλά αντιπροσωπεύουν την αυθεντική ηθική αθωότητα στην καθαρότερη μορφή της». Ο Ζίζεκ δίνε δύο παραδείγματα. Στο ένα , συναντούν έναν άνδρα που λιμοκτονεί και ζητά βοήθεια. Του παίρνουν ότι ζητά ενώ υποστηρίζουν  ότι τον βοηθούν επειδή χρειαζόταν βοήθεια και όχι γιατί επιθυμούσαν να είναι ευγενικοί.  Σε ένα άλλο παράδειγμα ουρούν έναν Γερμανό αξιωματικό με τον οποίο μοιράζονται ένα κρεβάτι μετά από αίτημά του. Ο Ζίζεκ υποστηρίζει ότι «αν υπάρχει μια χριστιανική ηθική θέση, τότε αυτή είναι : πέρα από το πόσο περίεργα μπορούν να είναι τα αιτήματα του πλησίον, οι δίδυμοι προσπαθούν να τα ικανοποιήσουν».
Ο Ζίζεκ σχολιάζει την ηθική στάση των διδύμων : υπέρ αυτού θα ήθελα να ταχθώ, αυτό θα ήθελα να είμαι: ένα ηθικό τέρας χωρίς ενσυναίσθηση, να κάνω αυτό που πρέπει σε μια περίεργη σύμπτωση τυφλού αυθορμητισμού και αναστοχαστικής απόστασης, να βοηθώ τους άλλους ενώ αποφεύγω την αηδιαστική εγγύτητά τους. Με περισσότερους τέτοιους ανθρώπους , ο κόσμος θα ήταν ένα ευχάριστο μέρος όπου η συναισθηματικότητα  θα είχε αντικατασταθεί από ένα ψυχρό και σκληρό πάθος».

13 σχόλια:

  1. Χρόνια πολλά με υγεία και αγάπη.
    Καλές γιορτές!
    :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Εάν το σχόλιο που προηγήθηκε δεν συνάδει με το πνεύμα μέσα στο οποίο επιθυμείτε να κινείται το blog σας μπορείτε να διαγράψετε και τα δύο σχόλια.

    Όπως και να'χει ευχαριστώ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Επί του περιεχομένου της ανάρτησης και του Zizek επιφυλάσσομαι...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Χρόνια πολλά Carina, τις καλύτερες ευχές μου!
    Οι ευχές πάντα είναι ευπρόσδεκτες. Λόγω εορτών άργησα να δω ότι υπήρχαν σχόλια και για αυτό το λόγο καθυστέρησε η δημοσίευσή τους. Περιμένω με χαρά οποιοδήποτε σχόλιό σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. @kraftwerk

    Δύο ερωτήσεις:

    1) Η μετατροπή του Χριστού σε κύριο σημαίνον δεν αντιστοιχεί σε μια στρατηγική υποκειμενοποίησης με βάση το Ομοίωμα, γνωρίζοντας ακριβώς πως είναι ομοίωμα; Η λατρεία του Χριστού ακριβώς επειδή είναι θεάνθρωπος, ομοίωμα του Θεού και ομοίωμα του ανθρώπου, που έχει άρα μια ακαθόριστη, αμφίσημη φύση (η εσωτερική σχάση του Απόλυτου, όπως παραπέμπει στον Χέγκελ ο Ζ), μήπως δεν κάνει άλλο παρά να επαναλαμβάνει τη προσήλωση σε ένα ''εννοιακό πρόσωπο'' όπως είναι για τους Ντελέζ-Γκουατάρι ο Ζαρατούστρα? Στη ''μαριονέτα και το νάνο'' άλλωστε ο ίδιος ο Ζίζεκ παραλληλίζει τον Χρίστο με τον νιτσεικό υπεράνθρωπο, λέγοντας πως ο Χριστός είναι ο ''πραγματικός'' υπεράνθρωπος. Βλέπω δηλαδή μια απλή επανάληψη της προσπάθειας που έκαναν οι Ντ-Γκ για φυγή από το ''κύριο σημαίνον''.
    β) Η κατηγορική προσταγή ''απόλαυσε'' είναι ίδιας τάξεως με την προσταγή ''τήρησε το Νόμο'' ή ''ου....(φονεύσεις, κλπ); Το ''οφείλεις να απολαύσεις'' μου φαίνεται ουσιωδώς διαφορετικό. Όχι καλύτερο ή χειρότερο. Και αυτό το ρωτάω σε σχέση με την ανάγνωση των Ντ-Γκ ως μια επανάληψη του Λακάν με κύριο σημαίνον αυτή την φορά την ''επιθυμία''. Από όσα καταλαβαίνω, κατά κάποιο τρόπο ''έφυγε'' ένα κύριο σημαίνον (πατροπαράδοτο) και ''ήρθε'' στο σύγχρονο κόσμο ένα άλλο, το ''οφείλεις να απολαύσεις''. Αν όμως το τελευταίο είναι άλλη μια κατηγορική προσταγή, τότε δεν υπάρχει ως προς αυτό η διαφορά φάσης που όλοι λίγο-πολύ παραδέχονται (μοντερνισμός-μεταμοντερνισμός). Αν πάλι παραδεχτούμε τη διαφορά φάσης, τότε πρέπει να φανεί περισσότερο η διαφορά των δύο ''προσταγών'' παρά η ταυτότητα. Και τελικά ίσως η έννοια του ''κύριου σημαίνοντος'' ή της ''κατηγορικής προσταγής'' για το ''οφείλεις να απολαύσεις'' να μην είναι επαρκής (θυμίζοντας ίσως το ''ακολούθησε την επιθυμία σου'', ποτέ μην υποχωρείς μπροστά στην επιθυμία σου).

    Καλές (χριστιανικές;) γιορτές.

    (Υ.Ρ: δημοσίευσε όπως μπορείς, δεν υπάρχει θέμα)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. 1) Νομίζω πως όχι, δεν πρόκειται για υποκειμενοποίηση με βάση το ομοίωμα, γνωρίζοντας ότι πρόκειται για ομοίωμα. Κάτι τέτοιο το αποκλείει ο Σταυρακάκης στο βιβλίο του ο Λακάν και το πολιτικό, απορρίπτει την άποψη ότι η φαντασίωση είναι ένα προσποιητό αλλά είναι απαραίτητη και για αυτό πρέπει να δρούμε με βάση ως εάν ήταν αληθινή. Ο Μιλέρ καταλήγει σε μια κυνική στάση απέναντι στα κύρια σημαίνοντα, όλα είναι προσποιητά, μόνο η απόλαυση είναι αληθινή οπότε περιμένουμε απλά το κύριο σημαίνον να εκπέσει κάποια στιγμή. Ο Ζίζεκ προσπαθεί να περιγράψει το κύριο σημαίνον μετά τη διέλευση της φαντασίωσης, αναφέρεται σε μια μετασυμβαντική περίοδο, ή μετα-επαναστατική για αναφερθούμε στο πεδίο της πολιτικής. Ο Ζίζεκ περιγράφει ένα κύριο σημαίνον το οποίο δεν θα αποτελεί ένα προσποιητό, ή ένα ομοίωμα όπως αυτά που καθόριζαν το συμβολικό πριν την διέλευση της φαντασίωσης. Αυτό το κύριο σημαίνον μετά τη διέλευση θα αυτό-αναιρείται, αυτό-διαγράφεται. Ο Jason Glynos υποστηρίζει ότι αυτό το κύριο σημαίνον θα σημαίνει την έλλειψη στον Άλλο, θα σημαίνει την απουσία εγγυητή της αλήθειας ή με άλλα λόγια τον ενδεχομενικό χαρακτήρα κάθε ιδεολογίας. Ο Ζίζεκ προτείνει ότι δεν πρέπει να ουσιοποιήσουμε το προσποιητό αλλά το Πραγματικό.Αν θες συνόψισε το πώς χρησιμοποιούν ο Ντ-Γκ την έννοια «εννοιακό πρόσωπο» επειδή δεν γνωρίζω.

    2)Είχαμε συζητήσει παλιότερα τη διαφορά μεταξύ Καντ και Σαντ. Η διαφορά μεταξύ υπερεγωτικής προσταγής για απόλαυση και της επιθυμίας ως κατηγορικής προσταγής ανάγεται ακριβώς σε αυτό το δίπολο. Η διαστροφική απόλαυση του καπιταλισμού πηγάζει από ένα κέλευσμα του υπερεγώ για όλο και περισσότερη απόλαυση που παίρνει τη μορφήκατηγορικής προσταγής (οφείλεις να απολαμβάνεις). Αντιθέτως ο Λακάν ταυτίζει την κατηγορική προσταγή με την καθαρή επιθυμία θανάτου( οφείλεις να μην υποχωρείς μπροστά στην επιθυμία σου).Πρόκειται με απλά λόγια για τη διαφορά του λόγου του διαστροφικού από το λόγο του αναλυτή, έχουν τον ίδιο τύπο για τη φαντασίωση, καταλαμβάνουν και οι δύο τη θέση του αντικειμένου α, ωστόσο διαφέρουν. Ίσως μελλοντικά να προσπαθήσω να το επεξηγήσω πιο εκτεταμένο σε κάποιο άρθρο που να αφορά τη λακανική ηθική.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. @kraftwerk

      Το ομοίωμα έχει αυτή την έννοια εκείνου που δεν είναι ουσία, και αυτουπονομεύεται αφού διασαλεύει τη διάκριση μοντέλου-αντιγράφου, ενώ παράλληλα αναφέρεται σε κάτι το οποίο όμως είναι στη πραγματικότητα χάος. Το ομοίωμα είναι απλώς ένας τρόπος απομείωσης της πολυπλοκότητας. Το χρήμα για παράδειγμα είναι ένα σημείο-ομοίωμα, και η μεταβίβαση χρήματος μεταβιβάζει απομειωμένη πολυπλοκότητα. Όταν δίνω χρήμα για να αγοράσω κάτι, είναι ''γνωστό'' το τί σημαίνει αυτό και τί αποτελέσματα επιφέρει.
      Δεν βλέπω πως το κύριο σημαίνον που αυτοαναιρείται διαφέρει. Μπορεί να υπάρχει η παραδοχή ότι ο ''Κόσμος'' είναι μια πολυπλοκότητα, δεν είναι δηλαδή δομημένος-ως-Ένα, και για αυτό κατασκευάζεται το ομοίωμα, αναγάγοντας αυτή την απειρία προσδιορισμών σε κάτι απλούστερο. Δηλαδή η έλλειψη στον Άλλο αντικαθίσταται από κάτι αντίστροφο, δεν έχει έλλειψη κάτι ολόκληρο αλλά ο Κόσμος είναι μια πολλαπλότητα που δεν δομείται ως Ένα. Ασκεί δραστικότητα-πιέσεις στο Εγώ/σύστημα και όλα από εκεί και πέρα είναι ζήτημα ορίου, και του ομοιώματος που αναδύεται σε αυτή την οριακή σχέση. Το ομοιώμα ερμηνεύεται και επανερμηνεύεται, γιατί το όριο μεταξύ συστήματος-περιβάλλοντος είναι ανεξάλειπτο. Αντί δηλαδή να ουσιοποιούμε το Πραγματικό και να θεωρούμε την έλλειψη στον Άλλο, θεωρούμε το όριο στη σχέση συστήματος-περιβάλλοντος και ''ουσιοποιούμε'' την ύπαρξη ομοιώματος, την αναγκαιότητα να κατασκευάζεται ένα ομοίωμα (αυτό σημαίνει όμως ότι μπορούμε να αλλάξουμε το ομοίωμα, δηλαδή την κοσμοεικόνα, το Οτι θα έχουμε ομοίωμα δεν μας επιβάλλει το Τι ομοίωμα θα έχουμε).
      Ο Ζ ο ίδιος δίνει την παραλληλία Χριστός=υπεράνθρωπος, πρόκειται δηλαδή για το Πρόσωπο-ομοίωμα ως όριο του ανθρώπου και αυτού που δεν είναι άνθρωπος. Για το ομοίωμα ισχύει ακριβώς αυτό που γράφεις, έχουμε''απουσία εγγυητή της αλήθειας ή με άλλα λόγια τον ενδεχομενικό χαρακτήρα κάθε ιδεολογίας''. Ενδεχομενικό χαρακτήρα ομοιώματος του Κόσμου-κοσμοεικόνας (όμως έχουμε κάθε φορά μια κοσμοεικόνα, ένα ορισμένο ''κλείσιμο'' του ορίου-βλέπουμε όμως πως πρόκειται για όριο, για αυτό μιλούν οι Ντ-Γκ για ερμηνεία-επανερμηνεία).
      Η διαφορά έγκειται βέβαια στο θέμα της ''έλλειψης'' και δεχόμαστε τα δύο επίπεδα των Ντ-Γκ, virtual-actual ή δύο είδη πολλαπλότητας όπως τα θέτουν.
      Από μαρξιστική σκοπιά (που προσωπικά με ενδιαφέρει), η ''Αλήθεια του Ενθάδε'' και όχι το ''Επέκεινα'' (Μάρξ, κριτική στην εγελιανή φιλοσοφία δικαίου-κράτους), η άρση της αλλοτρίωσης κλπ, θεωρώ ότι εξυπηρετείται καλύτερα με τις ιδέες περί ομοιώματος. Οι άνθρωπο συνειδητοποιούν ότι οι θεσμοί-ομοιώματά τους ''είναι προιόν της δραστηριότητάς τους'', κλπ.
      Για εννοιακό πρόσωπο (''Τί είναι Φιλοσοφία''), είναι μια παραλλαγή της έννοιας του ''Προσώπου'' στα ''Χίλια Επίπεδα'', το Πρόσωπο είναι αυτό που προσωποποιεί το νόημα ενός συστήματος, ανήκει όμως και στο σύστημα. Κάτι ανάλογο του πως το κύριο σημαίνον ανήκει στη σημαίνουσα αλυσίδα και κενώνεται για να αναπαραστήσει την πληρότητα. Κλασικό παράδειγμα ο Μωυσής στη ''Φαινομενολογία των Θρησκειών του Φρόυντ''. Το ''εννοιακό πρόσωπο'' είναι πχ ο Ζαρατούστρα που προσωποποιεί και μετέχει του νοήματος μιας έννοιας του Νίτσε. Το εννοιακό πρόσωπο είναι αύτό που κατεξοχήν μετέχει μιας έννοιας-νοήματος (όπου νόημα ένα σύστημα-διαφορών).

      Διαγραφή
  7. Πρέπει να διαχωριστεί η έννοια του κύριου σημαίνοντος, από το κύριο σημαίνον-Χριστός, είναι ποιοτικά διάφορα. Το κύριο σημαίνον διαρράφει την αλυσίδα την αλυσίδα των σημαινόντων, σταματά το συνεχές γλίστρημα και επιτρέπει την ανάδυση του νοήματος. Τα κύρια σημαίνοντα μπορούν να αλλάζουν κατά διαστήματα, να επιδέχεται μετασχηματισμούς το κοινωνικό πεδίο. Το κύριο σημαίνον δεν αυτοϋπονομεύεται, δεν σημαίνει την αυτοδιαγραφή του. Έχει ενδεχομενικό χαρακτήρα αλλά η ομοιότητά του με το ομοίωμα σταματά εκεί. Με αυτή την έννοια δεν μπορεί να ταυτιστεί με το ντελεζιανό ομοίωμα. Το κύριο σημαίνον-Χριστός είναι διαφορετικό από τα κύρια σημαίνοντα γενικά. Το κύριο σημαίνον-Χριστός αυτοϋπονομεύετα και αποτελεί το τελικό προϊόν της διέλευσης της φαντασίωσης. Η παραγωγή του αποτελεί μια μη αντιστρεπτή διαδικασία. Δεν μπορεί να παραχθεί κύριο σημαίνον πέρα από αυτό, δεν υπάρχει ένα πέραν της διέλευσης της φαντασίωσης. Με αυτή την έννοια και πάλι δεν μπορεί να ταυτιστεί με το ομοίωμα, αφού δεν μπορεί να μεταβληθεί, αποτελεί έναν τελικό κοινωνικό σχηματισμό. Το κύριο σημαίνον-Χριστός δεν έχει ενδεχομενικό χαρακτήρα, αλλά παίρνει το χαρακτήρα λογικής αναγκαιότητας.
    Όσον αφορά την ταύτιση Χριστού με τον υπεράνθρωπο του Νίτσε από τον Ζίζεκ, εγώ θα το ερμήνευα ως σκιαγράφηση του μη ανθρώπινου χαρακτήρα του υποκειμένου που προχωρά στην πράξη, στη διέλευση της φαντασίωσης. Ο Ζίζεκ τονίζει ότι το υποκείμενο της πράξης, είναι ένα αυτόματο που έχει μετατραπεί σε ένα είδος τέρατος, έχει απολέσει την ανθρωπινότητά του. Το πρόβλημα λέει ο Ζίζεκ δεν είναι ότι είμαστε αρκετά ανθρώπινοι, αλλά ότι είμαστε ανθρώπινοι, πολύ ανθρώπινοι παραφράζοντας τον Νίτσε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. @kraftwerk

      Το κύριο σημαίνον-Χριστός μου φαίνεται καταχρηστικός συνδυασμός, από τη στιγμή που λέμε ότι το κύριο σημαίνον είναι κάτι διαφορετικό. Είναι σαν συγκόλληση δύο διαφορετικών πραγμάτων. ''Το κύριο σημαίνον-Χριστός είναι διαφορετικό από τα κύρια σημαίνοντα γενικά''. Άρα γιατί είναι ''κύριο σημαίνον'';
      Oι διαφορές που τονίζεις δεν είναι τόσο σημαντικές. Όποιο και αν είναι το ομοίωμα, το ομοίωμα ''γενικά'' μπορεί να πει κανείς ότι εντοπίζεται ''στον τελευταίο κοινωνικό σχηματισμό'', στο ''βασίλειο της ελευθερίας''. Και με την έννοια ακριβώς της ''λογικής αναγκαιότητας'', σε ένα πέρασμα που ισοδυναμεί με το εγελιανό πέρασμα στο ''υποκείμενο'' ως διαδικασία. Η αλήθεια γίνεται η προσομοίωση του κόσμου και όχι κάποιο κύριο σημαίνον, η αλήθεια γίνεται δηλαδή η παραγωγή ομοιώματος ως ''προιόν της δραστηριότητας των ανθρώπων''.
      Προσπάθησα να στείλω ένα ακόμη σχόλιο αλλά δεν μπορούσα, είχε να κάνει με το ''οφείλεις να απολαύσεις''. Η διαφωνία μου είναι πως πρόκειται για άλλο ένα κέλευσμα του υπερεγώ. Η σπινοζική ''ουσία'' ως επιθυμία (του ανθρώπου εν προκειμένω), πιστεύω πως είναι πιο πειστική περιγραφή της αναγκαίας φαινομενικότητας στο σύγχρονο καπιταλισμό σε σχέση με το ''οφείλεις να απολαύσεις'' ως κέλευσμα του υπερεγώ. Και τα δύο συγκαλύπτουν πως ''ουσία'' του ανθρώπου είναι το διαφορικό πλέγμα των κοινωνικών σχέσεων (ουσία=κοινωνικές σχέσεις που λέει ο Μάρξ), αλλά το ''οφείλεις να απολαύσεις'' μου φαίνεται παράδοξο να θεωρείται άλλη μια ''εντολή'', λόγω του ιδιαίτερου χαρακτήρα της καπιταλιστικής απόλαυσης και του πόσο εσωτερικεύμενη είναι (ενώ η ''εντολή'' χρειάζεται μια εξωτερικότητα), σε μια περίοδο όπου ο δυτικός κόσμος τείνει προς τη ''πραγματική υπαγωγή στο Κεφάλαιο''. Είχα γράψει και άλλα μα αρκεί αυτό.
      Φαντάζομαι πως η διαφωνία προκύπτει από το ότι δεν μου φαίνεται πως οι Ντ-Γκεπαναλαμβάνει τον Λακάν. Η διαφορά ''αξιωματικής'' και ''κώδικα'' σημαίνει και ένα διαφορετικό τρόπο κοινωνικής παραγωγής. Νομίζω πως η ''επιθυμία ως προσταγή'' είναι ένας αντιφατικός συνδυασμός, όπως και ο Χριστός ως κύριο σημαίνον που δεν είναι κύριο σημαίνον.

      Διαγραφή
  8. Το κύριο σημαίνον Χριστός είναι κύριο σημαίνον επειδή όπως όλα τα κύρια σημαίνοντα, συγκροτεί το κοινωνικό πεδίο,σταματώντας το γλίστρημα της αλυσίδας των σημαινόντων και επιτρέποντας την ανάδυση της σημασίας. Είναι κύριο σημαίνον επειδή αποτελεί καθαρό σημαίνον, δεν παραπέμπει σε άλλο σημαίνον, αυτοθεμελιώνεται, δεν έχει σημαινόμενο. Ο Ζίζεκ προσπαθεί να περιγράψει τι θα ήταν ένα κύριο σημαίνον μετά τη διέλευση της φαντασίωσης, μετά την πράξη, χρησιμοποιώντας τον όρο κύριο σημαίνον Χριστός. Τα κύρια σημαίνοντα πριν τη διέλευση της φαντασίωσης επιδιώκουν να συγκροτήσουν το κοινωνικό ως ολότητα, αντιθέτως το κύριο σημαίνον μετά τη διέλευση δηλώνει την έλλειψη, τον Άλλο διαγεγραμμένο. Η διαφορά τους, είναι η διαφορά της κοινωνικής οργάνωσης πριν το συμβάν με μπαντιουικούς όρους και μετά το συμβάν. Την ποιοτική αυτή διαφορά επιδιώκει να σκιαγραφήσει ο Ζίζεκ. Οι Ντ-Γκ κινούνται προς αντίθετη κατεύθυνση από αυτή του Ζίζεκ, επιδιώκουν να συγκροτήσουν τον κόσμο ως ένα μέσω του ομοιώματος. Ο Λακάν δεν αποδέχεται ούτε το χάος που υπάρχει χωρίς το ομοίωμα (ψυχωτική άβυσσο, αιωρούμενα σημαίνοντα) αλλά ούτε και την ύπαρξη ενός σημαίνοντος που καλύπτει την έλλειψη, που παρουσιάζει τον κόσμο ως ένα. Η επικράτηση του κύριου σημαίνοντος Χριστός είναι προϊόν της δραστηριότητας των ανθρώπων, απαιτείται μια πράξη για τη διέλευση της φαντασίωσης, απαιτείται μια ρήξη της υπάρχουσας συμβολικής τάξης.
    Η επιθυμία ως κατηγορική προσταγή δεν είναι αντιφατικός συνδυασμός παρά μόνο υπό την καντιανή οπτική. Στον Λακάν επιθυμία και καθήκον ταυτίζονται. Οφείλεις να μην υποχωρείς μπροστά στην επιθυμία σου. Βέβαια στον Λακάν η επιθυμία δεν είναι επιθυμία κάποιου αντικειμένου, δεν υφίσταται άλλωστε έννοια αντικείμενο της επιθυμίας αλλά είναι καθαρή επιθυμία, είναι επιθυμία επιθυμίας ή πιο απλά η καθαρή επιθυμία ταυτίζεται με την ενόρμηση θανάτου.
    Όσο για την υπερωγωτική προσταγή για απόλαυση, νομίζω ότι πρόκειται για πολύ εύστοχη περιγραφή του σύγχρονου υποκειμένου το οποίο χρησιμοποιεί διάφορα αντικείμενα που επέχουν θέση αντικειμένου α, για να αντλήσει ηδονή. Τα αντικείμενα αυτά βουλώνουν τρύπες, καλύπτουν προσωρινά την έλλειψη, μπορούν να είναι διάφορα gadgets για παράδειγμα. Καλλιεργούν την φαντασίωση της απόλυτης απόλαυσης ως πραγματικής δυνατότητας. Η υπερεγωτική προσταγή για απόλαυση είναι απολύτως σύμφυτη με την ηθική του καπιταλισμού, μια ηθική που σε καμία περίπτωση δεν λαμβάνει υπόψη της την τάση αυτοϋπονόμευσης του υποκειμένου. Η σπινοζική ηθική βασίζεται στην αυτοσυντήρηση του υποκειμένου και αποτελεί ίσως την πιο συμβατή ηθική με την αυτή του καπιταλισμού. Ο καπιταλισμός με άλλα λόγια επιβάλλει ένα συγκεκριμένο καθεστώς απόλαυσης στα υποκείμενα του, αποτελεί έναν τρόπο ρύθμισης της απόλαυσης. Καλλιεργεί μια διαστροφική απόλαυση. Η απόλαυση αυτή αποτελεί το στήριγμα της καπιταλιστικής ιδεολογίας, αυτό επιδιώκει να τονίσει ο Ζίζεκ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. @kraftwerk

      Δηλαδή το κύριο σημαίνον Χριστός είναι κύριο σημαίνον όπως είναι όλα τα άλλα (από τη μια), όμως ''ο Ζίζεκ προσπαθεί να περιγράψει τι θα ήταν ένα κύριο σημαίνον μετά τη διέλευση της φαντασίωσης, μετά την πράξη, χρησιμοποιώντας τον όρο κύριο σημαίνον Χριστός'' (από την άλλη, κύριο σημαίνον μετά τη διέλευση). Δηλαδή κατά κάποιο τρόπο είναι-και-δεν-είναι ''κλασικό'' κύριο σημαίνον ο Χριστός. Νομίζω πως ο Ζ προσπαθεί να περιγράψει κάτι εκτός του πλαισίου στο οποίο θέλει να αναφέρεται. ''Η επικράτηση του κύριου σημαίνοντος Χριστός είναι προϊόν της δραστηριότητας των ανθρώπων, απαιτείται μια πράξη για τη διέλευση της φαντασίωσης, απαιτείται μια ρήξη της υπάρχουσας συμβολικής τάξης''. Δηλαδή δεν πρόκειται ακριβώς για κύριο σημαίνον. Το ''κύριο σημαίνον Χριστός'' είναι κάτι άλλο, το οποίο δεν εκφράζει μια νέα έννοια, αλλά η συνάρθρωση μιας παλιάς (κύριο σημαίνον) με το Χριστό-''θεάνθρωπο'', ή ''υπεράνθρωπο''. Αυτό μου φαίνεται προβληματικό, αλλά ας μην επαναλάβω όσα έγραψα, αφού διευκρίνισα τη διαφωνία μας.
      Για το δεύτερο θέμα, από τη στιγμή που ''η σπινοζική ηθική βασίζεται στην αυτοσυντήρηση του υποκειμένου και αποτελεί ίσως την πιο συμβατή ηθική με την αυτή του καπιταλισμού'', από αυτό καταλαβαίνω ότι άρα, περιγραφικά-αναλυτικά, η σπινοζική ηθική ίσως είναι η κατάλληλη για να καταλάβουμε την ιδιότυπη ''ηθική'' του καπιταλισμού. Αν συμβαίνει αυτό, γιατί να προτιμήσουμε την ανάλυση του Λακάν από των Ντ-Γκ, των ''σπινοζιστών''; Εξάλλου, για gadgets τα οποία αναφέρεις μιλούν και αυτοί, πχ στις συνεντεύξεις στο ''επίμετρο'' της ελληνικής έκδοσης του ''Αντι-Οιδίποδα''. Μάλιστα, το ''gadget'' είναι πλήρως στο πνεύμα της όλης ανάλυσής τους, αν και λένε πως τα gadgets και άλλα τέτοια αντικείμενο που παίζουν μεταβατικό-προσωρινό ρόλο είναι η εκκίνηση του προβληματισμού τους. Με τη διαστροφή και τα αντικείμενα-φετίχ που αυτή συνεπάγεται ''εξηγούνται'' σύγχρονα φαινόμενα, αυτά που γράφει όμως ο Ζ δεν είναι ακριβώς αντίθετα από τους Ντ-Γκ, άλλωστε στο βιβλίο του ''organs without bodies'' σκιαγραφεί τη σχέση του μαζί τους με τρόπο που δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ''διαμετρικά αντιθετικός'' (παρά τις επιμέρους όψεις μιας τέτοιας ''αντίθεσης'').
      Αυτό που λείπει τελικά είναι το πολιτικό ζητούμενο, και οι παλινωδίες του Ζ μάλλον δεν είναι άσχετες με τα παραπάνω (όπως και η πολιτική κατάληξη των επιγόνων των Ντ-Γκ).

      Καλές γιορτές.

      Διαγραφή
  9. Παράλληλα με το άρθρο Ζίζεκ και θεολογία μπορεί να διαβαστεί το "Ο Ζίζεκ στα χριστιανικά ίχνη" από το μπλογκ άπειρο της Carina

    http://8apeiro.blogspot.gr/2013/01/blog-post_13.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σε συνέντευξη που έδωσε ο Ζίζεκ στον Oscar Guardiola-Rivera το 2007,λέει :
      «Ήταν ήδη ο Ζακ-Αλαίν Μίλερ που επεξεργάστηκε την ιδέα ότι η δημοκρατία περιλαμβάνει ένα είδος ένδειας του μεγάλου Άλλου, με άμεση αναφορά στον Κλωντ Λεφόρ: «Είναι η δημοκρατία ένα κύριο-σημαίνον; Χωρίς καμιά αμφιβολία. Είναι το κύριο-σημαίνον που λέει ότι δεν υπάρχει κύριο σημαίνον, τουλάχιστον ένα κύριο-σημαίνον που θα μπορούσε να σταθεί μόνο του, ώστε κάθε κύριο-σημαίνον πρέπει να τοποθετήσει τον εαυτό του σοφά μαζί με άλλα.Η δημοκρατία είναι το Λακανικό μεγάλο S του παραγραμμένου A, που λέει: Είμαι το σημαίνον του γεγονότος ότι ο Άλλος έχει μια τρύπα, ή ότι δεν υπάρχει».

      Φυσικά,ο Ζακ-Αλαίν Μίλερ γνωρίζει ότι ΚΑΘΕ κύριο-σημαίνον μαρτυρεί το γεγονός ότι δεν υπάρχει κάποιο κύριο-σημαίνον, κανένα Άλλο του Άλλου, ότι υπάρχει έλλειψη στον Άλλο κτλ. – το ίδιο το κενό μεταξύ του S1 και του S2 δημιουργείται εξαιτίας αυτής της έλλειψης (όπως με τον Θεό στον Σπινόζα, το Κύριο-Σημαίνον εξ ορισμού γεμίζει το κενό στην ακολουθία των«συνηθισμένων» σημαινομένων). Η διαφορά είναι ότι, με την δημοκρατία, αυτή η έλλειψη εγγράφεται κατευθείαν στο κοινωνικό οικοδόμημα, θεσμοποιείται σε έναν κώδικα διαδικασιών και κανονισμών- ώστε να μην προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Μίλερ επιδοκιμαστικά παραθέτει τον Μαρσελ Γκοσέτ στο πως, στην δημοκρατία, η αλήθεια προσφέρεται «σε διαίρεση
      και αποσύνθεση».

      Σας ευχαριστώ.

      Διαγραφή