Σάββατο 21 Απριλίου 2012

Γιατί τα κενά σημαίνοντα έχουν σημασία για την πολιτική; (ΙΙ)


2.Αυτό που είναι πέραν του ορίου αποκλεισμού ανάγεται σε καθαρή αρνητικότητα. Αυτή η καθαρή απειλή είναι που συγκροτεί το σύστημα. Αν η διάσταση αποκλεισμού εξαλειφτεί  ή αδυνατίσει τότε ο διαφορικός χαρακτήρας του «πέρα» θα επιβάλλει τον εαυτό του και ως αποτέλεσμα τα όρια αυτά θα θολώσουν. Μόνο εάν το πέρα γίνει το σημαίνον της καθαρής απειλής, της καθαρής αρνητικότητας , του αποκλεισμένου μπορούν να υπάρξουν όρια και  σύστημα.  Έτσι βλέπουμε την δυνατότητα ενός κενού σημαίνοντος που θεμελιώνεται σε μια λογική όπου οι διαφορές καταρρέουν σε αλυσίδες ισοδυναμίας.
3. Γιατί αυτό το καθαρό είναι ή η συστημικότητα του συστήματος  ή – το αντίστροφό του , η καθαρή αρνητικότητα του αποκλεισμένου απαιτούν την παραγωγή κενών σημαινόντων ώστε να σημάνει τον εαυτό του; Η απάντηση είναι  ότι προσπαθούμε να σημάνουμε τα όρια της σήμανσης – το πραγματικό αν θέλετε με λακανικούς όρους- και δεν υπάρχει ευθύς τρόπος να το κάνουμε παρά μέσα από την ανατροπής  της διαδικασίας της σήμανσης. Όπως ξέρουμε από την ψυχανάλυση αυτό που δεν αναπαριστάται ευθέως – το ασυνείδητο-μπορεί να βρει ως μέσο αναπαράστασης την ανατροπή της σήμανσης. Κάθε σημαίνον συγκροτεί ένα σημείο συνδεόμενο με ένα συγκεκριμένο σημαινόμενο, εγγράφοντας  τον εαυτό του ως διαφορά μέσα στη διαδικασία σήμανσης.  Όμως αν αυτό που προσπαθούμε να σημάνουμε δεν είναι διαφορά αλλά αντιθέτως είναι ένας ριζικός αποκλεισμός  που είναι το θεμέλιο και η συνθήκη όλων των διαφορών , τότε καμιά παραγωγή μιας ακόμη διαφοράς δεν μπορεί να κάνει το τρικ.  Έτσι η σήμανση είναι δυνατή μόνο εάν κάποια σημαίνοντα αποσυνδεθούν από τα σημαινόμενα και καταλάβουν το ρόλο της παρουσίασης του καθαρού είναι του συστήματος.
Δύο σημεία πρέπει να σημειωθούν. Πρώτον το Είναι ή η συστηματικότητα ενός συστήματος  αντιπροσωπεύεται από τα κενά σημαίνοντα δεν είναι ένα Είναι  που δεν έχει αναγνωρισθεί αλλά δεν μπορεί να προσεγγιστεί  και οι όποιες  συστημικές συνέπειες είναι το αποτέλεσμα του ασταθούς συμβιβασμού  μεταξύ της ισοδυναμίας και  της διαφοράς. Έτσι ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα συγκροτητικό κενό, με ένα αδύνατο αντικείμενο που όπως στον Καντ παρουσιάζει τον εαυτό του μέσα από την αδυνατότητα της παρουσίασής του. Εδώ μπορούμε να δώσουμε μια πλήρη απάντηση στο αρχικό μας ερώτημα: μπορούν κενά σημαίνοντα να υπάρχουν στο πεδίο της σήμανσης επειδή κάθε σύστημα σήμανσης  δομείται γύρω από την αδυνατότητα παραγωγής ενός αντικειμένου  που απαιτείται από τη συστηματικότητα του συστήματος. Έτσι έχουμε μια αδυνατότητα χωρίς τόπο  όπως στην περίπτωση της λογικής αντίφασης  αλλά με μια θετική αδυνατότητα , με ένα πραγματικό που το χ του κενού σημαίνοντος  δείχνει.

Ηγεμονία

Ας πάμε πίσω σε ένα παράδειγμα που συζητήσαμε λεπτομερώς στο Ηγεμονία και σοσιαλιστική στρατηγική : την συγκρότηση της ενότητας της εργατικής τάξης  σύμφωνα με τη Ρόζα Λούξεμπουργκ  μέσα από έναν υπερκαθορισμό μερικών αγώνων για μια μακρά διάρκεια χρόνου. Το βασικό της επιχείρημα είναι ότι η ενότητα της τάξης δεν καθορίζεται από μια a priori θεώρηση της προτεραιότητας της  πολιτικής ή οικονομικής πάλης αλλά από τη συσσώρευση επιρροών του εσωτερικού διχασμού των μερικών κινητοποιήσεων. Σε κλίμα ακραίας καταπίεσης κάθε κινητοποίηση για έναν μερικό στόχο δεν θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως ένα συμπαγές αίτημα ενός αγώνα αλλά επίσης ως μια πράξη εναντίον του συστήματος. Αυτό το γεγονός είναι που συνδέει τους επιμέρους αγώνες- όλοι προσεγγίζονται ως αλληλοσχετιζόμενοι, όχι επειδή οι στόχοι τους σχετίζονται εσωτερικά αλλά επειδή θεωρούνται ισοδύναμοι στην αντιπαράθεση με το καταπιεστικό καθεστώς. Δεν είναι λοιπόν ότι μοιράζονται κάτι θετικό μεταξύ τους που θεμελιώνει την ενότητά τους, αλλά κάτι αρνητικό :  η αντίθεσή τους σε έναν κοινό εχθρό. Ο ισχυρισμός της Λούξεμπουργκ ότι η ταυτότητα της επαναστατικής μάζας θεμελιώνεται μέσω του υπερκαθορισμού για μια ιστορική περίοδο, μιας ποικιλίας ξεχωριστών αγώνων. Αυτές οι παραδόσεις συγχωνεύονται σε μια επαναστατική στιγμή, σε ένα σημείο τομής.
Ας προσπαθήσουμε να εφαρμόσουμε τις προηγούμενες κατηγορίες σε μια τέτοια κατάσταση.  Το νόημα (σημαινόμενο) όλων των συμπαγών αγώνων εμφανίζεται από την αρχή εσωτερικά διχασμένο.  Ο στόχος κάθε αγώνα δεν αφορά μόνο ένα συγκεκριμένο αίτημα αλλά σημαίνει επίσης και την αντίθεση στο σύστημα. Το πρώτο σημαίνον θεμελιώνει το διαφορικό χαρακτήρα κάθε αιτήματος έναντι των  άλλων αιτημάτων . το δεύτερο σημαινόμενο θεμελιώνει την ισοδυναμία όλων των αιτημάτων που βασίζεται στην κοινή αντίθεσή τους στο σύστημα. Όπως μπορεί να γίνει κατανοητό κάθε ξεχωριστός αγώνας κυριαρχείται από μια αντίφαση, που ταυτόχρονα θεμελιώνει και εξαλείφει την ενικότητά του. Η λειτουργία της παρουσίασης του συστήματος ως ολότητας εξαρτάται από τη δυνατότητα υπερίσχυσης της ισοδυναμίας έναντι της διαφοράς. Αυτή η δυνατότητα είναι το αποτέλεσμα κάθε ενικού αγώνα που πάντα ήδη διαπερνάται από αυτή την αμφισημία. 

5 σχόλια:

  1. Ακριβώς η θεωρία των συστημάτων επιτρέπει μια γενική κατανόηση τόσο του Ντελέζ όσο και του Λακάν όσον αφορά το γενικό σχήμα. Αλλά και πολλών άλλων, αφού η χάραξη από το σύστημα του ορίου του σε σχέση με το έξω του (περιβάλλον) και η πίεση-απειλή από αυτό (που οδηγεί στην επανενσωμάτωση της διαφωράς) είναι ένα γενικό πλαίσιο όπου μπορούμε να δούμε την σχέση μέσα-έξω σε διάφορες άλλες θεωρήσεις.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. http://bestimmung.blogspot.gr/2013/02/blog-post_19.html

    Συνέχισα τη μετάφραση που νομίζω δεν είχες ολοκληρώσει, και έκανα κάποιες μεταφραστικές επιλογές από το αγγλικό κείμενο, τσέκαρέ το αν θες και πες μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Γεια σου Ονειρμέ. Ναι δεν είχα ολοκληρώσει τη μετάφραση. Η χαμηλή αναγνωσιμότητα του άρθρου, σε συνδυασμό με την πυκνή γλώσσα του Laclau με απέτρεψαν να συνεχίσω. Πάντως εξακολουθώ να πιστεύω ότι είναι ένα σημαντικό κείμενο. Το άφησα ίσως στο πιο ενδιαφέρον σημείο του. Οι αναγνώστες που θα ήθελαν να διαβάσουν την συνέχεια μπορούν να το κάνουν στην πολύ καλή μετάφρασή σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. @kraftwerk

    Ναι και εγώ θεωρώ ότι είναι σημαντικό κείμενο για αυτό και το συνέχισα. Επίσης το θεωρώ μια καλή γέφυρα διαφόρων παραδόσεων, και κυρίως με την εγελιανή διαλεκτική.
    Θέλω να μου πεις αν μπορείς τη γνώμη σου στο εξής. Κύριο και καθοριστικό ελάττωμα στην ανάλυσή του και σε αναλύσεις τέτοιου τύπου, είναι ότι δεν διαχωρίσει το σύστημα των διαφορών σε υποσυστήματα διαφορών. Δεν έχει σημασία αν το κάνει αλλού γιατί στο συγκεκριμένου κείμενο και στο τελικό του συμπέρασμα αυτή η επιλογή παίζει καθοριστικό ρόλο. Και αυτό γιατί θεωρώντας όλη την κοινωνία ένα σύστημα διαφορών, όλες οι διαφορές δυνητικά μπορούν να προκαλέσουν την ίδια ''έκρηξη'', και παράλληλα το παιχνίδι της ηγεμονίας αφορά πάλι το κοινωνικό σύστημα διαφορών γενικά.
    Εγώ για παράδειγμα που πιστεύω ότι πρέπει να διακριθούν υποσυστήματα διαφορών, θεωρώ κάποιο υποσύστημα με μεγαλύτερη ''αναφορική βαρύτητα'' (Μπουρντιέ) από άλλα, ή όπως το λέει ο Jameson, θεωρώ κάποιον κώδικα ως mastercode που μεταφράζει τους άλλους (οικονομικό-χρηματικό υποσύστημα). Αυτή η δυνατότητα επιλογής δεν τίθεται καν στο κείμενο του Laclau. Ωστόσο εκκινώντας από όχι πολύ διαφορετικές θεωρητικές βάσεις, αυτή την επιλογή κάποιοι άλλοι την κάνουν. Οπότε με ενδιαφέρει αυτό το ζήτημα, και σε σχέση με τον Μπαντιού. Γνωρίζεις αν ''ιεραρχεί'' Κόσμους ο Μπαντιού, και συνεπώς αν ''ιεραρχεί'' συμβαντικούς τύπους και άρα Συμβάντα; Θέλω να πω, είναι το ίδιο ''σημαντικό'', έχουν την ίδια βαρύτητα για έναν ας πούμε ''μαρξιστή'' ο Μάης του '68 με την Οκτωβριανή Επανάσταση, που θα έλεγε κάποιος ότι θίγει την ''καρδιά'', τον τρόπο παραγωγής; Kαι δεν εννοεί τις ιστορικές συνέπειες του συμβάντος κλπ, αλλά αφετηριακά, ήδη από το επίπεδο των Κόσμων και των συμβαντικών τόπων, αν μπαίνει κάποια ''ιεράρχηση'', ή αν τελικά δεν μπαίνει και καταλήγουμε σε κάποιον κάθε φορά κόσμου ανάμεσα στους άπειρους να σκάει ένα συμβάν, το οποίο με την κατονομασία και την διαδικασία αλήθειας που ανοίγει, είναι συμβάν ''εξίσου'' όπως θα ήταν ένα άλλο ιστορικό συμβάν,κλπ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή